Jest to cel wychowania przedszkolnego wpisany do podstawy programowej. Jednym ze sposobów realizacji tego celu, zarówno w przedszkolu jak i w domu jest:
Nauczanie dzieci rozróżniania dobra od zła za pomocą baśni.
Baśnie służyły od zawsze w wychowywaniu dzieci, pomagały im rozumieć, czym jest dobro a czym zło w postępowaniu ludzi. W każdej baśni dobro jest wyraziście nagradzane, a zło potępiane.
Bardzo dobrze sprawdza się to u starszych przedszkolaków, potrafią już identyfikować się z postacią pozytywną, wzruszać się, i przeżywać przygody bohaterów. Intensywnie, ale „na niby” przeżywają przygody bohaterów, bo realnie nic złego się nie dzieje. Słuchając baśni, zaciskają ręce z przejęcia i kręcą im się łzy w oczach, gdy bohaterom grozi niebezpieczeństwo. Równie intensywnie współczują pokrzywdzonej postaci i cieszą się, gdy dobre uczynki są doceniane i nagradzane.
Czytający dziecku może wykorzystywać treść i puentę baśni do utrwalania umiejętności odróżniania dobra od zła. Przykładem dobrego doboru baśni jest „125 baśni do opowiadania dzieciom”. Znajdziemy tam baśnie poruszające problemy: prawda i fałsz; pomaganie innym i obojętność na ich krzywdę; dylemat mieć i być.
Wymienione egzystencjalne problemy mają podstawowe znaczenie w odróżnianiu dobra od zła. Znaczenie poznawcze ma tu sposób czytania baśni, musi być ona tak przedstawiona dzieciom, aby mogły same wyobrazić sobie bohaterów oraz ich przygody. Proces ten mogą wspierać ilustracje, należy jednak zwrócić uwagę na to aby ilość ilustracji nie nie dominowała nad tekstem. Film, nawet najpiękniejszy nie daje takiego efektu edukacyjnego jak własna wyobraźnia dziecka.
Sześciolatki potrafią już określać postępowanie ludzi w kategoriach: dobry – zły; mądry – głupi; mówi prawdę – kłamie; boi się – jest odważny. Potrafią też łączyć przyczynę ze skutkiem i stwierdzić: zabrał komuś – skrzywdził; skłamał – oszukał; stanął w obronie – pomógł słabszemu; zwyciężył – bo był mądry; nie kłamał – bo był prawdomówny.
Rozwijanie u dzieci naturalnych skłonności do spełniania dobrych uczynków.
Baśnie pomagają odróżnić dobre uczynki od złych. Dziecko powinno wiedzieć, jak postępować, ale wiedza jak to zrobić to dla dziecka osobny problem. Nie wystarczy doprowadzić do tego, że dzieci potrafią w rozmowie wykazać się zrozumieniem istoty dobra i zła. Mają reagować na krzywdę i nieść pomoc potrzebującej osobie (w miarę swoich możliwości).
Sprzyja temu naturalna dziecięca skłonność do pomagania innym, którą można wykorzystać. W przedszkolach aranżuje się sytuacje, gdzie dzieci samodzielnie podejmują działania na rzecz potrzebujących i czerpią z tego satysfakcję. Starszaki są partnerami dla młodszych dzieci w trakcie zajęć prowadzonych metodą ruchu rozwijającego; bawią się wspólnie z maluszkami w trakcie uroczystości przedszkolnych np. Dzień Pluszowego Misia lub Dzień Dziecka.
W domu także można organizować podobne formy aktywności. To może być opieka i wspólna zabawa z młodszym rodzeństwem, by odciążyć od tego obowiązku rodziców. Pomoc w pracach domowych jak sprzątanie czy przygotowywanie posiłków.
Takie wydarzenia, zwłaszcza nagrodzone przez dorosłych mocno zapadają w dziecięcą pamięć.
Niestety niedocenienie starań dziecka lub wręcz bagatelizowanie jego wysiłku może uczynić równie wiele szkód. Dorośli często niszczą u dzieci dar spontanicznego czynienia dobra, zamiast go pielęgnować. Czynią tak, gdy nadmiernie opiekują się dzieckiem i wyręczają je w czynnościach, które ono z powodzeniem potrafi wykonać. Sygnalizują mu wówczas, że oni służą dziecku, a ono nie ma nic robić tylko dziękować za opiekę.
Dlatego należy traktować dziecięcą aktywność zawsze z należyta powagą i szacunkiem. Należy więc obdarzać uwagą podjęte przez dziecko działania i chwalić gdy dobrze postąpiło. Opowiadać także innym co dobrego zrobiło, podkreślając jakie to ważne. Dziecko także pragnie pomagać i być dobrym.
Opracowała: Ewa Knap
Bibliografia:
- Starsze przedszkolaki. Jak skutecznie je wychowywać i kształcić w przedszkolu i w domu; red. E. Gruszczyk-Kolczyńska, Wyd. CEBP 2.12, Kraków 2014.
- 125 baśni do opowiadania dzieciom, W. Kopaliński, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2004
- Polskie baśnie i legendy , wybór G. Leszczyński, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2006.
- K. Najder Schematy poznawcze [w:] Psychologia i poznanie, red. M. Materska i T. Tyszka, PWN, Warszawa 1992.